معرفی بازار بورس و فرابورس

بازارهای مالی برای انجام معاملات مختلف از جمله بازار سهام، بازار اوراق ‌قرضه، بازار فارکس و بازار مشتقات شکل گرفته اند و تمامی بازارهای مالی در سراسر جهان معاملات خود را از طریق بورس انجام می ‌دهند.

در واقع، بورس اینگونه تعریف می شود، مکانی که در آن معاملات مختلفی بین تولیدکنندگان، مصرف کنندگان، خریداران و فروشندگان انجام می شود. در ادامه می خواهیم  به معرفی بازار بورس و بازار فرابورس پرداخته و در مورد تفاوت بین این دو بازار صحبت کنیم.

بازار بورس

در این بازار تمامی دارایی های مالی و دارایی های واقعی مورد معامله قرار می گیرد و بازار بورس به دو دسته، بورس اوراق بهادار و بورس کالا تقسیم بندی می شود.  البته دسته بندی دیگری به نام بورس ارز نیز وجود دارد که به خرید و فروش پول رایج کشورها می پردازد. ( در کشور ما موجود نمی باشد)

بورس اوراق بهادار:  بازاری که  در آن دارایی ‌های مالی یا کاغذی مثل سهام شرکت ‌ها، اوراق قرضه دولتی و یا موسسات معتبر خصوصی تحت ضوابط و قوانین و مقررات خاصی خرید و فروش می ‌شود. یک سرمایه‌ گذار می ‌تواند با هر مقدار سرمایه‌ ای که مد نظر دارد، وارد بورس شده و در میزانی از سهم شرکت‌ های موجود، سرمایه ‌گذاری نماید.

در کشور ما، خرید و فروش اوراق بهادار در مکان مشخصی به نام بورس اوراق بهادار تهران و به ‌طور رسمی و دائمی  نیز انجام می ‌شود که میزان عرضه و تقاضای موجود، تعیین کننده ی قیمت هر سهم موجود در خواهد بود.

بورس کالا: بازاری که درآن انواع کالاهای حقیقی و فیزیکی داد و ستد می شود. روند فعالیت در بورس کالا بدین صورت است که تعداد زیادی از تولیدکنندگان، کالای خود را در آن ارائه  می نمایند و کالای مربوطه پس از بررسی‌ قیمت گذاری توسط کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه می ‌شود.

بازار فرابورس

این بازار ساختار و جایگاه قانونی مشابه بازار بورس را دارد با این تفاوت که شرایط پذیرش و معامله در آن ساده ‌تر صورت می گیرد تا به عنوان اهرمی کمک ‌کننده برای تامین مالی اقتصاد کشور باشد. بازار فرابورس ایران در سال ۱۳۸۷ و تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار فعالیت خود را آغاز نمود.

وظایف عمده  بازار فرابورس شامل، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته و تمایل به ورود سریع تر  و آسان تر به بازار را دارند. قابل ذکر است که در بازار فرابورس انواع متنوعی از اوراق بهادار قابل معامله بوده و نیازمند شرایط و الزامات کمتری می باشد.

از مزایای بازار فرابورس می توان به سازوکارهای ساده‌ تر و انعطاف در شرایط پذیرش شرکت ‌های مختلف اشاره نمود، به طوری که چنین شرایط بهینه ای در فرابورس ایران، امکانی را فراهم کرده تا بنگاه‌های اقتصادی بتوانند با کسب حداقل شرایط و در سریع ‌ترین زمان ممکن، به این بازار مالی وارد شده و از تمامی مزایای شرکت‌ های پذیرفته شده در بازار مبادلات اوراق بهادار بهره‌ مند شوند.

فرابورس دارای پنج بازار، با نام ‌های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه می باشد که بازار سهام فرابورس ایران، شامل  سه بازار اول، دوم و پایه است.

در بازار اول، شرکت‌های سهامی عام که مطابق با قوانین، موفق بــه احراز شرایط لازم شده اند مجاز بــه انجام معاملات سهام هستند . در بازار دوم، مانند بازار اول معاملات سهام شرکت‌ های سهامی عام انجام می ‌شود، اما شرایط پذیرش در این بازار، منعطف ‌تر از بازار اول است. در بازار پایه، تمامی شرکت ‌های سهامی  نیز می ‌توانند حضور داشته باشند، بدین صورت که  سهام  آن دسته از شرکت ‌هایی که شرایط لازم را نداشته باشند، در بازار پایه معامله می شود.

اینک می خواهیم به بررسی تفاوت بین بازار بورس و فرابورس بپردازیم:

اولین تفاوت آن، در تقسیم بندی بازار و تعداد آن است. همانطور که کمی قبل بیان داشتیم، بازار بورس ایران، به دو بازار اول و دوم تقسیم بندی می ‌شود و عملکرد هر دوی آنها نیز به هم مرتبط است، یعنی اگر شرکتی در بازار اول عملکرد قابل قبولی نداشته باشد به بازار دوم منتقل خواهد شد و برعکس حالت اول، اگر شرکتی در بازار دوم به خوبی عمل کند به بازار اول منتقل خواهد شد و همچنین اگر شرکتی در بازار دوم نتواند به خوبی عمل کند، از بازار خارج می ‌شود. ولی بازار فرابورس ایران نیز دارای پنج بازار، اول، دوم، سوم، ابزار‌های نوین مالی و پایه می باشد.

فرآیند پذیرش در بازار بورس و فرابورس  نیز متفاوت می باشد، به طوری که شرایط پذیرش سهام در بازار بورس کمی دشوارتر از بازار فرابورس است، زیرا ماهیت اصلی تشکیل فرابورس در این بوده که با ساده سازی شرایط ورود و فعالیت، شرکت‌های کوچک  نیز بتوانند سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کنند.

مورد دیگر از تفاوت، شفاف سازی و عامل ریسک می باشد، بازار بورس به دلیل شفافیت کامل قیمت ‌ها با کاهش ریسک بیشتری همراه است ولی در بازار فرابورس نیز شرایط معاملات با نظر طرفین قرارداد تعیین می ‌گردد و به همین دلیل در مقایسه با بازار بورس از شفافیت کمتری برخوردار می باشد.

ساعات معامله ‌ی این دو بازار نیز با یکدیگر تفاوت دارد، بازار بورس تنها در روزهای شنبه تا چهارشنبه  و از ساعت ۹ صبح  الی۱۲٫۳۰ فعالیت دارد ولی ساعات کار فرابورس، انعطاف پذیری بیشتری دارد.