معرفی انواع بازارهای مالی

بازارهای مالی به مکان هایی اطلاق می شود که می توان در آنها به معامله و خرید و فروش انواع دارایی ها پرداخت. ماهیت این بازارها بدین صورت است که قیمت معاملاتی در آنها نیز بر اساس فرایند عرضه و تقاضا مشخص می ‌شود. به ‌طور کلی بازارهای مالی شرایطی را ایجاد می ‌کنند تا بین افراد با مازاد منابع و کسانی که با کمبود منابع مالی مواجه هستند، یک ارتباط منسجم برقرار شود و در واقع برای عملکرد صحیح اقتصادهای سرمایه ‌داری بسیار حیاتی هستند.

برخی افراد در مورد بازارهای مالی تصور می کنند که مقصود تنها بورس اوراق بهادار است. در صورتی که بازارهای مالی مختلف، با اهداف متفاوتی مانند بورس کالا، بازار طلا، بازار مسکن و... وجود دارند که برای آشنایی دقیق تر با انواع آن می توانید این مقاله را تا پایان مطالعه نمایید.

تقسیم ‌بندی بازارهای مالی

بازارهای مالی را می ‌توان با توجه به نوع فعالیتی که دارند در چهار طبقه و بر‌اساس حق مالی، سررسید ابزار مورد معامله، ساختار سازمانی ودر نهایت زمان واگذاری، دسته‌ بندی کرد. در ادامه به معرفی هر یک از این طبقه بندی ها و بخش های زیرمجموعه آن خواهیم پرداخت.

بازارهای مالی بر‌اساس حق مالی: به دو دسته‌ بازار بدهی و بازار سهام تقسیم می‌ شوند.

بازار بدهی: بازار بدهی، بازاری است که در آن مطالبات ثابت یا ابزارهای بدهی مثل اوراق قرضه معامله می‌ شوند.

بازار سهام: بازاری است که در آن سرمایه ‌گذاران به مبادله سهام می‌ پردازند.

بازارهای مالی بر‌اساس سررسید ابزار مورد معامله، نیز به سه دسته بازار پول و سرمایه وتامین آتیه ، تقسیم می ‌شوند.

بازار پول: در این بازار اوراق بهادار با سررسید کمتر از یک سال معامله می ‌شوند. اوراق خزانه و اوراق تجاری شرکت ها، نمونه هایی از  انواع اوراق قابل معامله در بازار پول هستند. سرعت نقد ‌شوندگی این بازار بسیار بالا است و نرخ بهره متناسب با مدت زمان نگهداری اوراق بهادار است. یعنی هر‌چه مدت زمان نگهداری اوراق بهادار بیشتر باشد، نرخ بهره هم افزایش پیدا می‌ کند. همچنین در این بازار ریسک عدم پرداخت پایین است.

بازار سرمایه: در این بازار، معامله اوراق بهادار با سر‌رسید بیشتر از یک ‌سال انجام می شود. اوراقی نظیر اوراق قرضه بلند‌مدت و سهام نیز از جمله اوراق قابل معامله در این بازار هستند. ماهیت آن بدین صورت است که، هدایت و تخصیص منابع اقتصادی را تسهیل می ‌کند.

بازار تامین آتیه : در این بازار بیشتر تاکید بر کم شدن ریسک و پوشش آن می باشد.

بازار سرمایه ابزارهای قابل معامله در خود را در دو بازار مختلف به عنوان بازار اولیه و بازار ثانویه انجام می دهد.

بازار اولیه: بازاری که اوراق بهادار برای اولین بار در آن عرضه و مبادله می‌ شوند و در واقع، تشکیل سرمایه در بازار اولیه اتفاق می ‌افتد.

بازار ثانویه: پس از آنکه اوراق بهادار در بازار اولیه مورد معامله قرار گرفتند، وارد این بازار می ‌شوند. بازار ثانویه این امکان را فراهم می‌ آورد تا اوراقی که قبلا در بازار اولیه معامله شدند، دوباره قابلیت معامله داشته باشند و دارندگان آن‌، نگرانی بابت خرید یا فروش اوراق خود نداشته باشند. تعداد دفعات انجام معامله در بازار ثانویه محدودیتی ندارد.

بازارهای مالی بر‌اساس ساختار سازمانی: از لحاظ قانون ‌مندی، نظم و ساختار سازمانی به چهار دسته بازارهای رسمی، بازار خارج از بورس، بازار سوم، بازار چهارم نیز تقسیم بندی می ‌شوند.

بازارهای رسمی: بورس اوراق بهادار از بازارهای رسمی سازمان‌ یافته و شامل تسهیلات فیزیکی است. قوانین و شرایط سخت‌گیرانه ‌ای برای شرکت ‌هایی که وارد بورس می ‌شوند در نظر گرفته می ‌شود و باید از لحاظ میزان نقدینگی و شفافیت اطلاعات، به دقت بررسی ‌شوند. این بازار را بازار اول می نامند و معاملات مربوط به شرکت‌ های بورسی در آن انجام می‌ شود.

بازار خارج از بورس : به دلیل ماهیتی که دارد به بازار مبتنی بر چانه ‌زنی معروف است، به عبارتی بازاری است که در آن، معامله بر روی اوراق بهادار شرکت ‌هایی که در بورس پذیرفته نشده ‌اند، انجام می‌ شود. در واقع نسبت به بازارهای رسمی، شرایط آسان ‌تری را برای ورود شرکت ها در نظر می گیرد.

بازار سوم: شامل کلیه بازارهای خارج از بورس است. در این بازار کلیه اوراق بهادار پذیرفته شده در بورس ویا در خارج از بورس مورد معامله قرار می‌ گیرند. معمولا سازمان ‌ها و موسسات بزرگ سرمایه‌ گذاری در این بازار به معامله اوراق بهادار می‌ پردازند، زیرا هزینه حق کمیسیون و کارمزد آن کم می باشد.

بازار چهارم: معمولا سازمان‌ هایی که قصد انجام معاملات خیلی بزرگ، عمده و بلوکی دارند، در این بازار فعالیت می‌ کنند. طرفین معامله به ‌طور مستقیم و بدون دخالت کارگزار می توانند، معامله نمایند. در واقع  نوعی سیستم کامپیوتری وجود دارد که موسسات از طریق آن، می ‌توانند مقادیر زیادی از اوراق بهادار و یا سهام را بدون وجود و دخالت هیچ واسطه‌ ای خرید و فروش کنند.

بازارهای مالی بر‌اساس زمان واگذاری: به دو دسته بازار آتی و بازار نقدی تقسیم‌ بندی می شوند.

بازار آتی: بازاری که در آن اوراق مشتقه آتی معامله می شود و به‌ همین دلیل، بازار اوراق مشتقه نیز نامیده می شود. اوراق مشتقه آتی، قراردادی است که طی آن دارنده ‌اش را موظف می‌ کند تا در یک تاریخ مشخص، دارایی مورد نظر را بخرد یا بفروشد.

بازار نقدی: در این بازار، به محض انجام معامله، تمام مبادلات مالی نیز در همان لحظه اتفاق می ‌افتد. به این معنا که بسیار سریع و پس از پرداخت مبلغ توسط خریدار، مالکیت آن داریی به خریدار منتقل می‌ شود.

یک نکته در مورد بورس کالای ایران

در ایران علاوه بر بورس اوراق بهادار، بورس کالا نیز وجود دارد که در آن انواع محصولات مانند زعفران، زیره سبز و پسته معامله می ‌شوند و به ‌صورت قرارداد آتی انجام می شوند. به همین دلیل می توان آن را نوعی از بازار آتی دانست. در واقع یکی از بخش ‌های بورس کالا است. مزیت  اصلی آن در این است که با استفاده از این قرار داد، می‌ توان ریسک تغییرات قیمت انواع کالا‌ها را کاهش داد.