تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان در چیست؟

ترازنامه و صورت سود و زیان (P&L) دو مورد از سه صورت مالی متداولی هستند که شرکت‌ها به طور مرتب منتشر می‌کنند. این گزارش‌ها، به طور مداوم در ارتباط با وضعیت مالی شرکت شفاف‌سازی می‌کنند. ترازنامه و صورت سود و زیان توسط طلبکاران، تحلیلگران بازار و سرمایه‌گذاران برای ارزیابی سلامت مالی و پتانسیل رشد یک شرکت به کار می‌روند. سومین صورت مالی که توسط شرکت‌ها منتشر می‌‎شود نیز جریان وجوه نقد نام دارد. در این مقاله به معرفی تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان می‌پردازیم.

ترازنامه چیست؟

ترازنامه فهرستی از دارایی، بدهی و سهام شرکت را در یک زمان خاص نشان می‌دهد. این گزارش مبنای محاسبه نرخ بازده و ارزیابی ساختار سرمایه شرکت است. در این صورت مالی، تصویر دقیقی از آنچه که شرکت در اختیار دارد، بدهی‌هایش و همچنین مبلغ سرمایه‌گذاری شده توسط سهامداران به دست می‌آید. ترازنامه، اموال و دارایی‌های شرکت را نشان می‌دهد و همچنین مشخص می‌کند که این اموال از چه منابعی تأمین می‌شوند. ممکن است این اموال از طریق وام، یا افزایش بدهی به دست آمده باشند، در هر صورت در ترازنامه به این مسئله اشاره می‌شود. ترازنامه به سرمایه‌گذاران و طلبکاران امکان می‌‎دهد تا از مدیریت شرکت و استفاده مؤثر آن از سرمایه‌های سرمایه‌گذاران اطمینان حاصل کنند. درست مانند سایر صورت‌های مالی، ترازنامه نیز برای تجزیه و تحلیل اقتصادی و محاسبه نسبت‌های مالی به کار می‌رود. در ادامه، چند نمونه از اطلاعات موجود در ترازنامه را بررسی کرده‌ایم.

دارایی‌ها

• پول نقد یا معادل آن: دارایی شامل تمام اموال نقد شونده شرکت است که ممکن است شامل اسناد خزانه (T-bills)، گواهی‌های سپرده کوتاه‌مدت (CDs) و وجوه نقد باشد.
• اوراق بهادار قابل فروش: این دسته شامل اوراق قرضه و سرمایه صاحبان سهام است.
• مطالبات: به عنوان حساب‌های دریافتی نیز شناخته می‌شود و شامل پولی است که مشتریان باید به شرکت بپردازند.
• فهرست اموال: این بخش کلیه کالاهای قابل فروش شرکت را دربرمی‌گیرد.

بدهی‌ها

• وام‌ها: این بخش شامل بدهی‌های بلندمدت و وام‌های بانکی است.
• مخارج کلی: مخارج کلی شامل مخارج مالی معمول مانند اجاره، مالیات و خدمات است.
• حساب‌های پرداختنی: حساب‌های پرداختنی شامل دستمزدها و سود سهام سرمایه‌گذاران است.

حقوق صاحبان سهام

حقوق صاحبان سهام برابر است با کل دارایی‌های شرکت منهای کل بدهی‌های آن. این فاکتور یکی از متداول‌ترین معیارهای اقتصادی است که توسط تحلیلگران به منظور تعیین سلامت مالی یک شرکت به کار می‌رود. حقوق صاحبان سهام ارزش خالص یک شرکت را نشان می‌دهد. به بیان دیگر، حقوق صاحبان سهام مبلغی است که در صورت انحلال کلیه دارایی‌های شرکت و بازپرداخت کلیه بدهی‌ها، به سهامداران بازگردانده می‌شود. سود انباشته در زیر بخش حقوق صاحبان سرمایه گزارش می‌شود. این سود به درصدی از درآمد خالص شرکت اشاره دارد که به عنوان سود سهام بین سهامداران تقسیم نشده است. سود انباشته، توسط شرکت برای سرمایه‌گذاری مجدد در زمینه تخصصی خود یا پرداخت بدهی نگهداری می‌شود.

تفاوت تراز آزمایشی با ترازنامه

توجه به این نکته ضرورت دارد که تراز آزمایشی با ترازنامه متفاوت است. تراز آزمایشی یک گزارش داخلی است که در بخش حسابداری شرکت می‌ماند. درحالی که ترازنامه، صورت مالی است که بین سایر ادارات، سرمایه‌گذاران و طلبکاران توزیع می‌شود. تراز آزمایشی اطلاعات مالی را در سطح یک حساب ارائه می‌دهد؛ مانند حساب دفتر کل. درنهایت، از اطلاعات موجود در تراز آزمایشی برای تهیه صورت‌های مالی دوره‌ای استفاده می‌شود. درمقابل، ترازنامه چندین حساب را جمع می‌کند. تعداد دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه در یک زمان مشخص جمع شده و گزارش می‌شوند. ترازنامه شامل هزینه‌های ناخالص، درآمد معوق (درآمد محقق شده اما دریافت نشده) و ارزش موجودی مواد خام و کالا در پایان دوره مالی است. در حالی که تراز آزمایشی چنین اطلاعاتی ندارد. علاوه بر این، ترازنامه باید بر اساس استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) و اصول حسابداری پذیرفته شده، و فقط در یک فرمت استاندارد گزارش شود.

صورت سود و زیان (P&L)

صورت سود و زیان که اغلب با عنوان صورت درآمد نیز از آن یاد می‌شود، صورت مالی است که به طور خلاصه، درآمدها، هزینه‌ها و مخارج یک بازه زمانی تعریف شده را نشان می‌دهد. معمولاً این بازه زمانی یک سال مالی یا سه ماه است. از این اطلاعات می‌توان به توانایی یا عدم توانایی شرکت در تولید سود، افزایش درآمد و یا کاهش هزینه‌ها پی برد. از دیگر نام‌های صورت P&L می‌توان به «صورت سود و زیان»، «گزارش عملیاتی»، «صورت نتایج مالی» و «صورت درآمد و هزینه» اشاره کرد.

درآمد فروش و درآمد خالص

صورت P&L درآمد فروش و درآمد خالص یک شرکت را نشان می‌دهد. این کار با ورود درآمد به بخش درآمد فروش که اصطلاحاً خط اول نامیده می‌شود (به این دلیل که در اولین خط صورت‌ مالی آورده می‌شود) شروع می‌شود. سپس هزینه‌های انجام کار، از جمله هزینه تهیه کالاهای فروخته شده، هزینه‌های عملیاتی، هزینه‌های مالیاتی و سایر هزینه‌ها که گاهی با عنوان «مخارج فوق‌العاده» مطرح می‌شوند، از درآمد فروش کسر می‌شود. تفاوت بخشی که با عنوان درآمد خالص یا خط آخر شناخته می‌شود، این است که همه مخارج کسر شده و درآمد خالص را نشان می‌دهد. به این درآمد، سود یا دارایی نیز گفته می‌شود.

درک سود و زیان

صورت سود و زیان با مقایسه کل درآمدها با کل هزینه‎‌ها، سود و زیان محقق شده شرکت را در یک مدت زمان مشخص نشان می‌دهد. این صورت مالی می‌تواند توانایی شرکت را در افزایش سود و فروش، و کاهش هزینه‌ها با گذشت زمان نشان دهد. شرکت‌ها صورت سود و زیان خود را هر سال و در پایان سال مالی شرکت منتشر می‌کنند. البته گاهی نیز این گزارش به صورت سه ماهه ارائه می‌شود. حسابداران، تحلیلگران و سرمایه‌گذاران صورت سود و زیان را با دقت مطالعه می‌کنند و گردش مالی و قابلیت‌های تأمین بدهی شرکت را به دقت بررسی می‌کنند.

درآمدها و مخارج

از منظر حسابداری، درآمدها و هزینه‌ها در صورت وقوع در صورت سود و زیان درج می‌شوند نه زمانی که پول وارد شرکت شده یا از آن خارج شود. به ویژه اینکه یکی از جنبه‌های سودمند صورت سود و زیان آن است که از درآمد و هزینه‌‌های عملیاتی و غیرعملیاتی استفاده می‌کند، همان‌طور که توسط اداره درآمدهای داخلی (IRS)  و اصول عمومی پذیرفته شده حسابداری (GAAP) تعریف شده است.

تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان

هرچند ترازنامه و صورت سود و زیان حاوی اطلاعات مالی یکسانی است (از جمله درآمدها، هزینه‌ها و سود)، با این حال تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان قابل توجه است. تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان اینجاست: ترازنامه، دارایی‌ها، بدهی‌ها و حقوق صاحبان سرمایه را در یک نقطه خاص از زمان گزارش می‌دهد، در حالی که صورت سود و زیان خلاصه‌ای از درآمد، هزینه‌ها و مخارج شرکت را طی یک دوره زمانی خاص نشان می‌دهد.

هدف انتشار هر صورت مالی

هر سند با هدف خاصی تهیه می‌شود. برگه‌های ترازنامه به صورت گسترده‌ای منتشر می‌شوند. ترازنامه نشان می‌دهد شرکت چقدر دارایی دارد و چقدر به سرمایه‌گذارهای بلندمدت خود بدهکار است. برخلاف صورت سود و زیان ارزش کامل سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت یا بدهی‌ها در ترازنامه ظاهر می‌شوند. عنوان «ترازنامه» از روشی حاصل می‌شود که سرانجام سه حساب اصلی شرکت را تراز کرده و با هم برابر می‌کند. کلیه دارایی‌ها در یک بخش ذکر شده‌اند، جمع این مبلغ باید با جمع کلیه هزینه‌ها و حقوق صاحبان سرمایه برابر باشد. صورت سود و زیان به یک پرسش اساسی پاسخ می‌دهد: آیا شرکت سودآور است؟ درحالی که حسابداران از صورت مالی برای سنجش صحت معاملات، و سرمایه‌گذاران برای قضاوت درمورد سلامت مالی یک شرکت استفاده می‌کنند، شرکت می‌تواند برای اهداف تولیدی، صورت سود و زیان خود را مرور کند. نظارت دقیق بر صورت‌های مالی وقتی مؤثر است که درآمد خوب بوده و هزینه‌ها به درستی مدیریت شوند. برعکس این مسئله نیز صادق است. به عنوان مثال، یک شرکت ممکن است متوجه افزایش فروش، اما کاهش سود خود شود. درنتیجه به دنبال راه‌حل‌های جدید برای کاهش هزینه‌‌های خود باشد.

سود در مقابل ارزش کل

صورت سود و زیان درآمد خالص را نشان می‌دهد. ترازنامه نشان می‌دهد که شرکت چقدر ارزش دارد، یعنی ارزش کل آن چقدر است. گرچه هر دو تعریف کمی اغراق‌آمیز است، اما بیشتر سرمایه‌گذاران و بانک‌ها بر همین اساس صورت سود و زیان و ترازنامه شرکت‌ها را تفسیر می‌کنند. توجه به این نکته نیز ضرورت دارد که سرمایه‌گذاران نباید درآمد/ سود را با جریان نقدی اشتباه بگیرند. این احتمال وجود دارد که شرکتی بدون ایجاد جریان نقدی سودآوری کند یا بدون سود، جریان نقدی داشته باشد.

صورت‌های مالی چگونه محاسبه می‌شوند؟

یک جنبه دیگر از تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان روش محاسبه آن‌ها است. صورت سود و زیان حسابداران را ملزم می‌کند که کلیه درآمدهای شرکت را با هم، و هزینه‌ها را نیز با هم جمع کنند. مبلغ کل هزینه‌ها از کل درآمد کسر شده و نتیجه آن سود یا زیان است. ترازنامه چندین محاسبه متفاوت دارد که همه آن‌ها نمودهای مختلف یک فرمول کلی هستند: دارایی = بدهی + حقوق صاحبان سرمایه

کلام آخر

علی‌رغم تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان هر دو گزارش می‌توانند برای ارزیابی کارایی عملیاتی و جهت‌گیری یک شرکت به کار روند. به همین دلیل همه گزارش‌های مالی منتشر شده توسط سرمایه‌گذاران و مدیران شرکت بررسی می‌شوند. با وجود تفاوت بین ترازنامه و صورت سود و زیان در صنایع مختلف، وجود اختلافات اساسی در سندهای یک شرکت، به عنوان یک اخطار اساسی در نظر گرفته می‌شود. توانایی (یا ناتوانی) یک شرکت برای تولید درآمد مستمر در طول زمان، اصلی‌ترین محرک افزایش یا کاهش قیمت سهام و ارزیابی اوراق قرضه است. به همین دلیل همه سرمایه‌گذاران باید درمورد صورت‌های مالی شرکت مورد علاقه خود، از جمله صورت سود و زیان و ترازنامه کنجکاو باشند. پس از بررسی گزارش‌های هر شرکت، باید آن را با صورت‌های مالی منتشر شده توسط سایر شرکت‌های هم‌گروه مقایسه کرد تا معیارهای عملکرد را به دست آورد و هرگونه روند بالقوه بازار را درک کرد. پکیج تحلیل بنیادی بورس بین‌المللی آکادمی دکتر ژند شما را به طور کامل با صورت‌های مالی آشنا کرده و جزئیات تحلیل بین بازاری را به زبان ساده آموزش می‌دهد. جهت کسب اطلاعات بیشتر و تهیه این بسته آموزشی اینجا کلیک کنید.